Çilek & Yetiştiriciliği
Besin noksanlıkları & noksanlığın giderilmesi
Bakımı, Hastalık , Zararlıları, Besin Noksanlığı ve Bitki Beslemesi
Ü
zümsü meyveler grubuna giren türlerden en önemlisidir. Çilek meyvesi gerçek bir meyve olmayıp yenen kısmı 40-60 kadar pistilin birleştiği
çiçek tablasıdır. Çilek yüzeysel kök yapan otsu bir bitkidir. Kökler iyi drene edilmiş (süzek) topraklarda 60-70 cm’ ye kadar iner.
Ağır topraklarda ise kökler yatay büyür. Çileğin kök gövdesi ya da taç kısmı: çok kısalmış bir gövdedir. Çilek yaprakları 2/5 düzeninde
spiral olarak dizilmiştir. İlkbaharda havalar ısınınca patlayan embriyonik yapraklar 2-3 hafta sonra tam büyüklüğe erişir. Her yaprağın 1-3 ay
ömrü vardır.
Kollar (stolonlar) yaz boyunca yeni yaprakların koltuklarındaki tomurcuklarından oluşarak gelişirler.
Ç
ilekte çiçekler salkım şeklindedir. Buna değişmiş gövdede denilebilir. Çilekte iyi tozlanma gereklidir. İyi tozlanmış meyvelerde şekil
bozukluğu olur. Tozlanmadan sonra meyve genelde 30-35 günde olgunlaşır. Çilekte kısa günde çiçek gözleri, uzun günde kol gelişimi olur.
Bu sebeple çilekte verim ile gün uzunluğu ilgilidir. Bu sebeple bir bölgeye uyan çeşit,diğer bölgeye uymayabilir. Çiçek gözü oluşumunda gün
uzunluğu ile sıcaklık ilişkisi ve çeşit özelliği bağlantılıdır. Soğuklamanın verim üzerine etkisi tartışmalı olmakla birlikte, kalite üzerine
olumlu etkisi olduğu kesindir.
Çileklerin soğuklama ihtiyacı 400–500 saat olarak belirlenmiştir.
NOKSANLIKLAR
Bitki besin noksanlığı görülmeden, düzenli bitki besleme yapınız. Her sene toprak analizlerinizi yaptırın.
Teknik ekiplerimiz geldiğinde gösteriniz. Gerektiğinde bir fotokopisini teknik elamanlarımıza verdiğiniz de, sisteme kayıt yapalım.
Bir sene sonraki planlamalarımızı hep birlikte daha sağlıklı planlama yapabiliriz.
“Noksanlık görüldüğünde, aşağıdakilerden ürünlerimizden uygun olanını kullanınız veya arayın seçmenize
yardımcı olalım.!”
NOKSANLIKLARIN ÖNÜNE GEÇMEK IÇIN, ILK YAPRAKLAR SERÇE GAGASI KADAR OLDUĞUNDAN ITIBAREN DÜZENLI KULLANINIZ.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE ÇİNKO NOKSANLIĞI
çilekte çinko noksanlığında boğum aralan incelmiş ve normalin yarısı veya üçte biri oranına kısalmıştır.
Dolayısıyla bitki bodur görünümdedir.
Yaşlı yaprakların kenarları bazen yukarı doğru kıvrık olur ve gayri muntazam dağılmış, sarımsı yeşil lekeli bir görüntüdedir.
Klorozlu bölgelerde sonradan beyazımsı kahve ve kahve renkli nekrotik lezyonlar oluşur ve hızlı tüm yaprak yüzeyini kaplar.
Takiben yaprak kurur ve ölür, portakal veya gri renkli görünüm almıştır.
Başlangıçta damarlar etrafında dar bir şerit halinde yeşil alan kalır.
Orta yapraklar oluşumundan itibaren küçüktür ve koyu yeşil renklidir, kenarları az çok yukarı doğru kıvrıktır.
Yaprak sapına ucuna doğru, yaprak iyice daralır ve kıvrılır.
Yapraklar normalden kalın ve gevrek bir yapıdadır.
Yaprak ana damarlar bazen aşağı doğru kıvrılırlar.
Bazen, yaprakların özellikle alt yüzeylerinde damar renkleri menekşe menekşemsi kahve renk alırlar.
Yaprak tüylülüğü artar ve bunun neticesinde gümüşümsü gri yeşil bir renk sergilerler.
Meyveler küçük kızarırlar.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE FOSFOR NOKSANLIĞI
çilek fosfor noksanlığına şiddetli reaksiyon verir.
Yapraklar sert ve dik yapıda ve koyu yeşil veya mavimsi yeşil görünümdedirler.
Yaprakların altında, damar boyunca kırmızımsı menekşe renk oluşumları görülür.
Yapraklar geriye doğru kıvrılır.
Yaşlı yapraklar sarıya döner, kahvemsi siyah lekeler oluşur ve erken ölürler.
Gövde ince ve lifsi bir hal alır ve gövdede koyu menekşe lekeler oluşur.
Çiçeklenme ve meyve tutumu zayıflar.
Meyveler küçük ve sert bir yapıda olup olgunlaşmadan, vakitsiz sararır.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE POTASYUM NOKSANLIĞI
çilek yetiştiriciliğinde potasyum noksanlığında yapraklar genelde koyu yeşil renkli olup yaşlı yapraklar griye çalan yeşil renktedir.
Yaşlı yapraklarda beyazımsı açık sarı noktalar halinde nekrozlar oluşur.
Gövde ince, zayıf ve noksanlığın şiddetli olduğu durumlarda pek çok tarla çileklerinde ise daha az görülen lekeli olgunluk potasyum
noksanlığı ile ilgili bulunmakta ve
potasyum uygulaması ile giderilmekte veya azaltılabilmektedir.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE AZOT NOKSANLIĞI
çilekte azot noksanlığı yaprakların küçük kalmasına, açık yeşil ve sarımsı renk almalarına, ileri aşamada kahverengine dönerek solmasına sebep olur.
Bitki sert ve dik bir görünümdedir.
Gövde ince, sert ve lifsi bir yapıdadır.
Çiçekler ekseriya olgunlaşmadan dökülürler.
Meyveler normalden küçük olurlar ve kızarmadan önce uzun bir sure açık yeşil renkli kalırlar.
Çilek yetiştiriciliğinde bor noksanlığı çilekte bor noksanlığında küçük genç yapraklar kalınlaşmış ve kırılabilir yapıda oluşurlar,
kahverengi nekrotik lekeler vardır.
Yaşlı yapraklar sari renkli olup, kenarlarda renk kahveye dönüktür.
Gövde zayıf bir yapıya sahiptir.
Noksanlığın çok şiddetli olması halinde büyüme noktaları ölür, gövdede morumsu renk oluşur.
Meyve sayısı az ve içlerinde kararma görülür.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE DEMİR NOKSANLIĞI
Demir noksanlığının karakteristik belirtileri, demirin etkilediği metabolik reaksiyonların bozulmasından, büyüme ve klorofil sentezi için
gerekli enerji transferinin kısıtlanmasından kaynaklanır.
Demir noksanlığı belirtilerinin çok tipik olması ve bütün bitkilerde birbirine benzemesi, kolay tanınmasını sağlar.
Bununla birlikte, birçok durum da demir noksanlığı ile beraber diğer bazı mikro besin elementlerinin (özellikle çinko ) noksanlığı aynı
zamanda söz konusu olabilmekte, bu da tanınmayı güçleştirebilmekte.
Yaprak analizleri, önemli ipuçları vermekle beraber, demir noksanlığının teşhisinde kesin bir kriter olarak ele alınması güçtür.
Çünkü birçok halde, demir noksanlığı olan yapraklarla, sağlıklı yaprakların demir kapsamları arasında fark görülmemekte, hatta kloroz
yaprakların demir kapsamları daha yüksek çıkabilmektedir.
Bu ise yukarıdaki paragraflarda açıklanmış olduğu gibi, demirin bütün formlarının bitkide yararlı olmayışından ileri gelmektedir.
Demir noksanlığı olduğundan kuşku duyulan bir belirtinin, gerçek demir noksanlığı olup olmadığını anlamanın en iyi yolu, Ironu yapraklara
püskürtmektir.
Kloroz kaybolur veya hafiflerse, belirtileri demir noksanlığından ileri geldiği anlaşılır.
Demir noksanlığının giderilmesinde, yaprak gübrelemeleri başarılı olmaktadır.
Etkili bileşikler dahi, noksanlığın çok şiddetli olması durumunda kesin tedavi edici olamayabilir.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MAGNEZYUM NOKSANLIĞI
çilekte magnezyum noksanlığında yaşlı yapraklarda damar aralarında, kenarlardan başlayıp içe doğru ilerleyen sararma şeklinde kloroz görülür.
Sonunda bütün yaprak sarıya döner.
Kahverengi keler oluşur.
Yapraklar gövdeye doğru sarkar ve ölür.
Eksiklik belirtileri ilk önce yaşlı yapraklarda görülür.
Eksik yapraklar ince ve kırılgandır, erken düşer ve interveinal ve marjinal kloroz gösterir.
Yapraklar sonunda interveinal kızarıklık ve nekroz gelişir.
Eksiklikler şiddetli olmadığı sürece sürgünler normal görünebilir.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MANGAN NOKSANLIĞI
çilek mangan noksanlığına oldukça duyarlı bir bitkidir.
Noksanlık kendini yapraklarda ince damarlar arasında renk açılması şeklinde belli eder.
En ince damarlar dahil, yeşil damarlar arasında, damarlarla çevrelenmiş açık renkli adacıklar halinde bir görüntü oluşur.
Oldukça tipiktir.
Daha sonra hücrelerin ölmesi neticesinde yaz lekeler kahverengine döner.
Yaprak saplan ve gövde üzerinde de kahve ve siyah kahve renkli nekrotik lekeler oluşur.
Noksanlık sürerse büyüme noktaları ölür.
Noksanlık şiddetli ise çiçek ve meyve azalır.
Meyvede şeker ve C vitamini kapsamı düşük olur.
Çilek bitkisi derin köklü bir bitki olduğu için, toprağın derin sürülerek dikkatle hazırlanması gerekir.
Tarla tabanının 50 cm altında pulluk tabanı denilen geçirgen olmayan bir tabaka varsa bu tabaka sonbahar başlarında özel
pulluklarla kırılmalıdır.
Sonbaharda dekara 3-4 ton iyi yanmış ahır gübresi atılarak derince sürülmesi gerekir.
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE BOR NOKSANLIĞI
bitkide genç yapraklar küçük, uçları ve kenarları kahve renkli ve kurumuş vaziyettedir.
Bazen yaprak ayası açık renkli bir kloroz gösterir.
Çiçek az ve solgun olur. Meyveler küçük ve deforme olmuş durumdadır.
Bor, oksidasyon ve fotosentez süreçlerini aktive eder.
Bor noksanlığı ile, yapraklardan asimilatların hareketi bozulur ve fotosentez süreci yavaşlar, bitkilerin çiçeklenmesi ve gübrelenmesi bozulur,
boş çiçekler ortaya çıkar, bazen yumurtalıklar düşer.
Tohum verimi düşer
ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MOLİBDEN NOKSANLIĞI
Bitkiler tarafından azot beslenmesiyle ilişkili kimyasal değişiklikler için gereklidir.
Yeterli molibden bitkisi olmadan yapraklarında nitrat birikir, ancak normal büyüme için protein yapmak için kullanamaz.
Bitki bodurlaşır ve yapraklar azot eksikliği belirtileri gösterir, damarlar arasında soluk yeşil veya sarımsı yeşil renkte görünür.
Yaşlı yapraklar kavurulmuş kenarlardan daha ciddi şekilde etkilenebilir.
Normal bir tarım toprağının alınabilir molibden kapsamı çok kaba bir ortalama olarak 0.2 ppm kadardır.
Bununla birlikte bitkilerin molibden gereksinimleri çok düşük olduğundan, çoğu toprakta bulunan molibden miktarı bitkilerin
gereksinimini karşılamaya yeterli olmaktadır.
Bu nedenle bitkilerde molibden noksanlığı sık görülen bir durum değildir.
Ancak asit topraklar (pH 5.5'den küçük) üzerinde yetiştirilen bitkilerde kimi hallerde molibden noksanlığı görülmektedir.
Yetiştirici çilekçiliğe başlamadan önce Pazar durumunu incelemelidir.
Üretici reçel, marmelat ve meyve suyuna uygun bir sanayi çeşidinin
Pazar şansını yüksek görürse, ona uygun çeşit seçmesi gerekir.
Bazı bölgelerde çileğin dondurularak dışsatımı gelişmiştir.
Yetiştiricinin dikkat edeceği diğer hususlar ise;
-Çeşidin bölgeye uygun olup olmadığı,
-Verimliliği, hastalıklara dayanıklılığı,
-Pazarın aradığı çeşit olup olmadığı,
-Taşımaya dayanıklılığı,
-Bitkisinin kuvvetli olup olmadığı konularıdır.
Eğer seracılığa uygun çeşit düşünülmüyorsa, erkencilik çok önemlidir. Bazı bölgeler için son turfanda hasad önemlidir.
Çilek bahçesi çeşidi karışmamış fidelerle kurulmalıdır.
ALİSO Meyve iri, meyve eti sert, verimli, tat kalitesi orta, bitkisi kuvvetli, meyvenin saptan kopması oldukça kolay, erkenci ve serada
yetiştiriciliğinde uygun bir çeşittir.
Meyve uçlarında şekil bozukluğu görülür.
Reçel, marmelat ve meyve suyuna oldukça uygun, sarılığa oldukça duyarlı bir çeşittir.
Kışları ılık bölgeler için uygundur.
AÇIKTA ÇİLEK YETİŞTİRİCİLİĞİ
Çilek -10 C ‘ye kadar yetiştirilebilir.
Daha soğuk bölgelerde bitkilerin saman, kuru yaprak gibi materyalle örtülerek dondan
korunması gerekir.
Çilek yetiştiriciliği için en uygun toprak; süzek, kumlu-tınlı ve hafif topraklardır.
Kireci fazla topraklar çilek için uygun değildir.
Toprak PH’ sı 7.0 - 7.5 olan topraklarda önemli bir problem yaratmamaktadır.
Çilek, toprak kökenli mantarsal hastalıklara karşı duyarlı olduğu için dikim yapılacağı toprağın bu hastalıklardan ve nematod
yönünden temiz olması gerekir.
Bunun için bir önceki mevsimde buğday, arpa gibi tahıl ekilmiş araziler tercih edilmelidir.
Böyle topraklar bulunmadığı taktirde toprak metilbromit ,vapam,kloropikrin gibi ilaçlarla fümige edilmelidir.
Toprak derin işlendikten sonra dekara 3-4 ton çiftlik gübresi atılmalıdır.
Ayrıca dekara 30-35 kg kompoze gübre verilmelidir.
Büyük arazilerde karık pulluğu ile, küçük alanlarda ise elle 60-70 cm genişliğinde, 20-30 cm yüksekliğinde masuralar açılarak
toprak dikime hazır hale getirilir.
Çilek yetiştiriciliğinde ilkbahar dikimi, kış dikimi,yaz dikimi,sonbahar dikimi olmak üzere 4 dikim zamanı vardır.
İlkbahar Dikimi
Kışları soğuk geçen bölgelerde genellikle Nisan ayında yapılan bir dikimdir.
Bu dikimde frigo fideler veya fidelikte Ocak - Şubat aylarında sökülmeyip bekletilen fideler kullanılır.
Bu fideler Mayıs ve Haziran aylarında az miktarda çiçek açarak meyve verirler.
Bunların esas ürünü 1 yıl sonraki Haziran ayındadır.
Bu bitkilerin 1 yıl boyunca su, besin maddesi ihtiyaçları karşılanmalı ve hastalık ve zarlılardan korunmalıdır.
Kış Dikimi
Kışları ılık geçen yerlerde yapılır.
Dekara yaklaşık 8000 adet bitki dikilir.
Dikimler fidelikten sökülen yavru bitkilerle yapılır.
Akdeniz Bölgesinde kış dikimi için en uygun zaman Ekim 15 - Kasım 15 arasıdır.
Ilkbaharda açıkta Mart ortasından itibaren ürün alınmaya başlanır.
Ayrıca alçak ve yüksek tüneller altında çilek yetiştiriciliği yapılırsa, ,açıkta yetiştiriciliğe göre yaklaşık 15 -30 günlük
erkencilik sağlanır.
Kış dikiminde fidelerin tutma yüzdeleri yüksektir. Bitkilerin sulanması önemli sorun yaratmaz.
Kış dikiminin ikinci yılında, teknik ve kültürel önlemlerin iyi alınması, hastalık, zararlı ve yabancı otlarla iyi
mücadele edilmesi halinde verim yaz dikimi kadar yüksek olabilir.
Dikim sıra üzeri ve sıra arası 25 x 30 cm olmak üzere yapılır.
Yaz Dikimi
Frigo bitkilerde yapılır.
Bu dikim sisteminde verim kış dikimine göre 2-3 kat daha fazladır.
Ancak ürün kış dikimine göre biraz geç kalmaktadır.
Akdeniz Bölgesinde yaz dikimi için en uygun zaman Temmuz 15 - Ağustos 15 arasıdır.-20 C ‘den çıkartılan frigo fideler bir
gece suda bırakılır.
Sonra dikim yapılır.
Fideler sıra üzeri ve sıra arası 30 x 32 cm olarak dikilir.
Yazın sulama büyük problem teşkil eder.
Dekara yaklaşık 6200 adet bitki dikilmektedir.
Bütün yaz ve sonbahar aylarında büyümelerine devam eden bitkiler giderek kuvvetlenmekte ve kışa 5-10 gövdeli olarak girmektedirler.
Böyle bitkiler kış soğuklarına karşı dayanıklı olmaktadırlar.
Tesis edilen bölgeye göre bu bitkiler Şubat -Mart aylarında bol çiçek açar ve meyve vermeye başlar.
Akdeniz kıyı kesiminde ürün Haziran- Temmuz ayına kadar devam eder.
Bu dikim sisteminde bir dekarlık alandan ortalama 3-8 ton ürün alınmaktadır.
Akdeniz bölgesinde uzun yıllardan beri yapılan araştırmalar yaz dikim sisteminin bütün öteki sistemlerden üstün olduğunu göstermiştir.
Sonbahar Dikimi
Bu dikim sisteminde fideler, Eylül-Ekim aylarında fidelikten sökülerek asıl yerlerine dikilmektedir.
Meyve erken, kalite ve verim düşük olmaktadır.
Bu dikim sisteminde yetiştiriciliğin ısıtılan sera veya yüksek tünellerde yapılması gerekir.
FİDE DİKİMİ
Fideler serin ve nemli havalarda dikilmelidir.
Fide açılan çukurlara tam kök boğazı seviyesinde dikilir.
Dikimden önce kök (8-10 cm kalacak şekilde ) ,taç tuvaleti (2-3 genç yaprak kalacak şekilde)yapılarak bitkilerin tutma
oranı arttırılır. Dikimden sonra can suyu verilir.
Yaz dikiminde bitkiler 15 gün, günde en az 3 defa olmak üzere çok iyi sulanmalıdır.
Yaz dikiminde dikimden 6-8 gün sonra açan çiçekler koparılmalıdır.
ÇİLEK BAHÇESİ BAKIMI
Çilek yetiştiriciliği sırasında yabancı otların çıkmaması, erkenci, temiz ve kaliteli ürün elde etmek için masuralar; siyah
plastik, buğday sapı, çam iğneleri gibi örtü materyali ile örtülmelidir (malçlama).
Malç olarak en çok kullanılan materyal siyah plastik örtülerdir.
Çilek aşırı suya karşı duyarlı bir bitkidir.
Aşırı sulama sonucu sarılık ve mantari hastalıklar ortaya çıkar.
Sulama suyunun tuzluluğu 5.0 milimost ‘ dan fazla olursa kullanılmamalıdır.
Sulama yöntemleri yağmurlama, karık sulama ve damlama sulamadır.
Damlama sulama kontrollü olduğu için en ideal sulama yöntemidir.
Bu yöntemin yapılamadığı yerlerde yağmurlama sulama yapılmalıdır.
En iyi gübreleme toprak ve yaprak analizine dayalı olarak yapılandır.
Çiçekler açar açmaz dekara 20 kg amonyum sülfat verilir.
Gübreleme;
çiçekten sonra bir ay aralıklarla dekara 20 kg amonyum sülfat olmak üzere her ay yapılmalıdır.
Toplam olarak dekara 100-120 kg amonyum sülfat verilir.
Çilek yetiştiriciliğinde kol temizliği verim yönünden önemlidir.
Çıkan kollar vakit geçirilmeden temizlenmelidir.
Aksi halde verim düşer.
HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE
Çilek hastalıkları kökte, meyvede ve yaprakta görülür.
Kök hastalıkları topraktan bulaştığı için toprak fümigasyonu veya sterilizasyonu şarttır.
Meyve çürüklüğüne karşı meyve tutumundan sonra birkaç defa sistemik mantari ilaçlar atılmalıdır.
Meyve çürüklüğünün fazla görüldüğü yerlerde alçak ve yüksek tünellerin, plastik ve cam seraların havalandırılmasına önem verilmelidir.
Ayrıca yaz dikimlerinde bitkilerin sıra arası ve sıra üzeri mesafeleri geniş tutulmalıdır.
Çilek zararlıları olan kırmızı örümcek, yaprak bitleri, danaburnu, kadı lokması ile mücadele yapılmalıdır.
Virüs ve nematod problemlerinden kurtulmanın en iyi yolu ise sağlıklı fide ile bahçe tesis edilmesidir.
HASAT VE AMBALAJ
Hasat günün erken saatinde yapılmalıdır.
Uzak pazara gönderilecek çileklerde meyveler ¾ oranında kızardığı zaman hasat edilmelidir.
Çilek; meyvede tutmadan, meyve el ayasında kalacak şekilde, sapı tırnakla 1 cm kalacak şekilde kesilerek derilmeli, 1/2
ve ¼ kg’ lık plastik kaplar ile pazara gönderilmelidir.
